Het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen (KMSKA)

Het museum & de collectie

In het KMSKA, het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten in Antwerpen, valt een indrukwekkende collectie te bewonderen van zeven eeuwen kunst, van Vlaamse tot wereldberoemde meesters.

Om de huidige vermaarde institutie van Europese topkwaliteit te worden, werd het museum 11 jaar lang gesloten voor zowel renovatie als uitbreiding, waarbij het gebouw volledig in zijn oorspronkelijke staat werd hersteld en er 40% extra tentoonstellingsruimte werd toegevoegd.

Meyvaert speelde een essentiële rol in deze ingrijpende en langdurige verbouwing van het museum en zorgde voor de volledige inrichting van alle toonzalen. 

Onze missie & de uitdagingen 

Onze expertise werd ingeroepen om 33 permanente en 11 tijdelijke zalen te voorzien van vitrines, meubilair, verlichting, AV-apparatuur, montage van objecten, graphics en messing bewegwijzering, die allemaal zouden bijdragen tot de prachtige metamorfose van het KMSKA. 

We werkten zeer goed samen met het museum toen deze fascinerende opdracht enkele uitdagingen met zich meebracht. Om te beginnen, aangezien het museum al meer dan 9 jaar gesloten was op het moment dat we aan het project begonnen, werd er naar de openingsdatum afgeteld en was de planning dus van cruciaal belang.

Daarnaast werden we geconfronteerd door de pandemie (begin 2021) en materialenschaarste (2021-2022), waardoor een zekere flexibiliteit werd verwacht van Meyvaert. Dankzij een proactieve aanpak op vlak van schaarse materialen (brons, messing) werd het basismateriaal vroegtijdig gereserveerd om vertragingen in de planning te vermijden.

Een derde uitdaging voor onze planning was dat de installatiefase samenviel met tal van andere activiteiten in het gebouw en zijn omgeving, zoals het kunsttransport van het externe depot naar het museum, de heraanleg van de tuin, de vernieuwing van de kantoren en de organisatie van verschillende evenementen in het museum voor publiciteit en financiering. 

Een veelzijdige samenwerking

We konden niet alleen rekenen op een vlotte samenwerking met het museumteam, maar ook op ons sterk netwerk van betrouwbare leveranciers en partners, met wie we ons de afgelopen jaren hebben omringd. Deze experts helpen ons om efficiënt oplossingen te vinden voor complexe problemen en hoge eisen. We werkten samen met verschillende onderaannemers, zowel voor AV, het meubilair alsook de galerijverlichting. 

De cruciale rol van Meyvaert bestond erin alle onderaannemers te coördineren en ervoor te zorgen dat er een goede synergie ontstond. Ter illustratie: er werd een zeer nauwe samenwerking vereist tussen meerdere partijen voor de vlekkeloze integratie van alle multimedia en hardware in de decorstukken en het meubilair (met flexibele montage/demontage, gemakkelijke toegang voor onderhoud, etc.), alsook voor de objectinstallatie in de bijhorende glazen stolpen en het navenant uitregelen van de externe verlichting. 

Een ander voorbeeld van een gezamenlijke inspanning is het ontwerp van de altaarsokkels (ca. BxH 5 x 3 m met een gewicht van 300 kg). Vanwege de omvang en het gewicht van de altaarstukken hadden we de duidelijke instructies van de art handlers, het conserverings- en restauratieteam nodig de kunstwerken veilig te installeren, rekening houdend met de duidelijke esthetische visie van de architecten.

Kortom, een goede en efficiënte samenwerking van al deze gespecialiseerde partijen en vooral op het juiste moment was essentieel om aan de technische uitdagingen van een topinstelling als het KMSKA te voldoen.

Het ontwerp & de materialen

De ontwerpvisie, zoals voorgesteld door de architecten en scenografen, wordt gekenmerkt door een coherente samenstelling waarbij alle elementen, van de terugkerende patronen in het meubilair tot de afwerking van het hout, het staal, het brons en de messing details, een perfect evenwicht creëren doorheen alle galerijen.

Talrijke speciale materialen en afwerkingen werden toegepast om de harmonieuze scenografie van de architecten te verwezenlijken. Een van onze vele inspanningen was het op maat ontwerpen van alle labelhouders van de kunstwerken en de bewegwijzering doorheen het museum.

Beide zijn gemaakt uit messing, maar ze hebben elk hun eigen unieke uitdagingen en benadering op vlak van productie. Enerzijds wordt de bewegwijzering gelaserd uit messing panelen (met een dikte tot 10 mm). De labelhouders daarentegen worden geplooid met een speciale V-snijtechniek die is ontwikkeld. om scherpe hoeken te verkrijgen. Andere houders zijn dan weer gemaakt uit messing profielen die op unieke wijze moesten worden gelast.

Naast messing hebben we ook gewerkt met brons. De bronzen plinten van de houten sokkels zijn gemaakt door het zandgieten van massieve bronzen profielen die vervolgens handmatig zijn gelast en gepatineerd. Bovendien hebben alle metalen vitrinedelen dezelfde bronsgeoxideerde groene afwerking om naadloos te passen bij de bronzen sokkels. Door het toepassen van meerdere sample rondes en het faciliteren van een nauwe samenwerking tussen de klant, architecten en betrokken suppliers zijn we erin geslaagd volledig tegemoet te komen aan het streven van de architecten naar esthetische eenheid en de algemene artistieke identiteit van het museum. 

Muurverankering & vloerondersteuning

Een dergelijk omvangrijk project vereist een nauwkeurige analyse van een groot aantal factoren, waaronder de wanden en vloeren van de museumzalen. We maakten nauwgezette berekeningen om onze vitrines zo veilig en efficiënt mogelijk in hun omgeving te integreren.Voor de ophanging aan de wanden in zowel het nieuwe als het oude deel van het museumgebouw waren verschillende benaderingen nodig. De valse wanden in de nieuwe zalen waren niet robuust genoeg om de vitrines te ondersteunen.

Ons 3D-modelleringsprogramma, dat realistische gewichts- en sterkteberekeningen en voorstellingen mogelijk maakt, in combinatie met de expertise en ervaring van ons ontwerpteam bij Meyvaert, zorgde ervoor dat deze specifieke problemen al vroeg in het ontwerpproces werden aangepakt. Dankzij onze proactieve aanpak was er voldoende tijd en flexibiliteit om verschillende opties te onderzoeken en te bespreken met het museumteam en de architecten.

De beroemde grote en zware Rubens-schilderijen (ca. BxH 5 x 7 m met een gewicht van 600 kg) waren dan weer een ander uniek verhaal, aangezien ze werden opgehangen aan dikke bakstenen muren, waarvan de dichtheid was verminderd door oude ventilatieschachten. Daarom onderzocht onze socleur in samenwerking met het restauratieteam de lijsten om de draagkrachtige zones te bepalen. Er werd een studie gemaakt om te berekenen hoe diep de verankering in de achterwand moest zijn om de holte van de schacht te overbruggen, rekening houdend met het gewicht van de schilderijen.

Niet alleen de wanden, maar ook de vloeren moesten worden getest en berekend. We hielden voortdurend rekening met de maximaal toegestane vloerbelasting per m² voor het verplaatsen van materiaal over de vloer tijdens de installatie. Daarom hebben we voor elk element de maximale puntbelasting en de aanbevolen vloerbescherming in overweging genomen. Meer specifiek bij de kwetsbare hoogglanzende PU-vloeren hebben we, na het testen van verschillende regelvoetjes, besloten dat metalen spreidplaten noodzakelijk waren om blijvende afdrukken op de vloer te voorkomen.

Duurzaamheid

Tenslotte was duurzaamheid zowel voor ons als voor het KMSKA van groot belang. Het museum vroeg ons om het ontwerp van de minimalistische beeldschermhouder aan te passen zodat wanneer het scherm niet meer beschikbaar is in de toekomst, een ander scherm kan worden gemonteerd zonder dat er een geheel nieuwe houder moet worden ontworpen en geproduceerd.

Bovendien was alle brons grotendeels afkomstig uit recyclage van oude bekabeling en gerecycleerde electronica.

Conclusie

Het resultaat van de lange renovatie en intense samenwerking is een hoog niveau van expertise in zowel technische als esthetische afwerkingen, van de ultrafijne messing labelhouders, de subtiele en elegante glasverbindingen in zwarte silicone van de vitrines tot de overal terugkerende en kenmerkende bronsgeoxideerde groene kleur.

De stijlvolle, elegante en bijzondere designaspecten gaan door de oude en nieuwe zalen heen in dialoog met elkaar, waardoor het volledige gebouw een uniforme artistieke harmonie uitstraalt die de diversiteit aan zeven eeuwen kunst overkoepelt.

© Karin Borghouts & David Ponnet